Ajinkyatara fort
अजिंक्यतारा किल्ला: अनोखी माहिती
अजिंक्यतारा हा दुर्ग सत्पर्षी किंवा सातारचा गड म्हणून देखील ओळखला जातो. अजिंक्यतारा गडाच्या पायथ्याशी सातारा हे शहर वसलेले आहे.गडावरून सातारा शहराचे सुंदर दृश्य पाहायला मिळते.प्रतापगडापासून सुरु होणाऱ्या बामणोली रांगेवर अजिंक्यतारा उभारलेला आहे.गडावरुन पूर्वेला नांदगिरी,चंदन-वंदन हे गड आणि पश्चिमेला सज्जनगड पाहायला मिळतो. अजिंक्यतारा किल्ला आपल्या गौरवशाली इतिहासासाठी प्रसिद्ध आहे, पण या किल्ल्याबद्दल काही अनोखी गोष्टी आहेत ज्या बहुतेक लोकांना माहिती नसतील. चला तर त्यांच्यावर नजर टाकुयायात…
Ajinkyatara fort अजिंक्यतारा किल्ला: गिरीदुर्ग आणि त्याचे वैशिष्ट्ये
होय, अजिंक्यतारा किल्ला हा निश्चितच एक गिरीदुर्ग आहे. सह्याद्री पर्वत रांगेतील एका उंच टेकडीवर बांधलेला हा किल्ला त्याच्या रणनीतिकदृष्ट्या महत्त्वपूर्ण स्थानासाठी आणि अजिंक्य ख्यातीसाठी ओळखला जातो. गिरीदुर्ग म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या किल्ल्यांच्या काही प्रमुख वैशिष्ट्यांचा समावेश आहे:
१. उंच आणि दुर्गम स्थान:
- गिरीदुर्ग सहसा उंच आणि खडकाळ टेकड्यांवर बांधले जातात जिथे पोहोचणे आणि जिंकणे कठीण होते. अजिंक्यतारा किल्ला याच तत्त्वावर आधारित आहे. 1356 मीटर उंचीवर बांधलेला, तो आसपासच्या प्रदेशावर डोळा ठेवण्यास आणि शत्रूंचा प्रतिकार करण्यास उत्तम स्थितीत आहे.
२. नैसर्गिक संरक्षण:
- डोंगराळ प्रदेशात बांधल्यामुळे गिरीदुर्गांना नैसर्गिक संरक्षण मिळते. घनदाट जंगले, खोल दरी आणि उंच खडकाळ भिंती शत्रूंसाठी किल्ल्यावर हल्ला करणे कठीण बनवतात. अजिंक्यतारा किल्ला या नैसर्गिक अडथळ्यांनी वेढलेला आहे, ज्यामुळे त्याला अजिंक्य बनण्यास मदत होते.
३. मर्यादित प्रवेश:
- गिरीदुर्गांमध्ये मर्यादित प्रवेशद्वारे प्रवेश केला जातो, ज्यामुळे शत्रूंसाठी आत प्रवेश करणे आणि किल्ल्यावर ताबा मिळवणे कठीण होते. अजिंक्यतारा किल्ल्याला एकच प्रवेशद्वार आहे, जे मजबूत दरवाजा आणि संरक्षक बुरुजांनी सुसज्ज आहे.
४. पाण्याची उपलब्धता:
- गिरीदुर्गांवर पाण्याची उपलब्धता सुनिश्चित करणे हे अत्यंत महत्वाचे आहे. यासाठी विहिरी, तलाव आणि वर्षाकाळातील पाणी साठवण्याच्या इतर पद्धती बांधल्या जातात. अजिंक्यतारा किल्ल्यावर अनेक विहिरी आणि पाण्याचे टाके आहेत जे किल्ल्यातील रहिवाशांना पाण्याची पुरेशी सुविधा देतात.
५. मजबूत बांधकाम:
- शत्रूंच्या हल्ल्यांचा सामना करण्यासाठी गिरीदुर्ग मजबूत आणि टिकाऊ साहित्यापासून बनवले जातात. दगड, विटा आणि लाकूड हे या बांधकामात वापरले जाणारे मुख्य साहित्य आहे. अजिंक्यतारा किल्लाही याच पद्धतीने बांधला गेला आहे, ज्यामुळे त्याला अनेक वर्षांपासून टिकून राहण्यास मदत झाली आहे.
Ajinkyatara fort अजिंक्यतारा किल्ला: गौरवशाली भूतकाळाची झलक
अजिंक्यतारा किल्ल्याचा इतिहास दीर्घ आणि वैभवशाली आहे. इतिहासात एक महत्वपूर्ण क्षण नोंदवण्यासाठी हे काही मुद्दे आहेत:
- १२ व्या शतक (इ.स. ११९०): शिलाहार राजवंशाच्या दुसऱ्या भोजराजाने अजिंक्यतारा किल्ला बांधला.
- १४ ते १७ वे शतक: पुढील काही शतकांत, किल्ला विजापूरच्या आदिलशाही सारख्या विविध राजवटींच्या ताब्यात होता.
- १६७३ (इ.स.): छत्रपती शिवाजी महाराजांनी किल्ला जिंकला आणि तो मराठा साम्राज्याचा एक महत्वाचा भाग बनला.
- १८ व्या शतक: काही काळासाठी हा किल्ला मराठा साम्राज्याची चौथी राजधानी म्हणूनही वापरला जात होता.
- १८१८ (इ.स.): ब्रिटिशांनी मराठ्यांवर विजय मिळवल्यानंतर किल्ल्याचे महत्त्व कमी झाले.
Ajinkyatara fort सातारा किल्ला (अजिंक्यतारा): मराठा साम्राज्याची चौथी राजधानी
सातारा किल्ला, ज्याला अजिंक्यतारा किल्ला म्हणूनही ओळखले जाते, तो मराठा साम्राज्याचा एक ऐतिहासिक आणि गौरवशाली किल्ला आहे. पहिल्या राजगड, रायगड, जिंजी नंतर हा चौथा किल्ला मराठा साम्राज्याची राजधानी बनला होता.
इतिहास:
- इ.स. ११९०: शिलाहार वंशातील दुसऱ्या भोजराजाने हा किल्ला बांधला.
- पुढे: बहामनी आणि विजापूरच्या आदिलशाही राजवटींचा ताबा.
- इ.स. १५८०: पहिल्या आदिलशहाची पत्नी चांदबिबी आणि बजाजी निंबाळकर यांना येथे कैद.
- २७ जुलै १६७३: छत्रपती शिवाजी महाराजांनी किल्ला जिंकून घेतला.
- शिवाजी महाराजांना येथे अंगी ज्वर झाला आणि त्यांना दोन महिने विश्रांती घ्यावी लागली.
- औरंगजेबाने १६९९ मध्ये किल्ल्याला वेढा घातला.
- १३ एप्रिल १७००: मोगलांनी सुरुंग लावून किल्ल्याचा एक भाग उडवून दिला.
- तरीही मराठ्यांनी हार मानली नाही आणि तीव्र लढाई दिली.
- २१ एप्रिल १७००: मोगलांनी किल्ला जिंकून त्याचे नाव आझमतारा असे ठेवले.
- ताराराणीच्या सैन्याने पुन्हा किल्ला जिंकून त्याचे नाव अजिंक्यतारा असे केले.
- पण ताराराणीला किल्ला टिकवून ठेवता आला नाही आणि तो पुन्हा मोगलांच्या ताब्यात गेला.
- १७०८ मध्ये छत्रपती शाहूजी महाराजांनी किल्ला जिंकून घेतला आणि स्वराज्याभिषेक केला.
- पुढे हा किल्ला पेशव्यांच्या ताब्यात गेला.
- दुसऱ्या छत्रपती शाहूजी महाराजांच्या निधनानंतर ११ फेब्रुवारी १८१८ मध्ये किल्ला ब्रिटिशांच्या ताब्यात गेला.
अजिंक्यतारा किल्ला आपल्या पराक्रमी इतिहासाठी आणि मराठा साम्राज्यातील महत्त्वपूर्ण भूमिकेसाठी प्रसिद्ध आहे. आजही हा किल्ला पर्यटकांसाठी आणि इतिहासप्रेमी लोकांसाठी एक लोकप्रिय आकर्षण आहे.
किल्ल्याची वैशिष्ट्ये:
- मजबूत बांधकाम: हा किल्ला मजबूत आणि टिकाऊ दगड आणि विटा वापरून बांधला गेला आहे.
- रणनीतिक स्थान: सह्याद्री पर्वत रांगेतील एका उंच टेकडीवर बांधलेला हा किल्ला आसपासच्या प्रदेशावर नियंत्रण ठेवण्यासाठी उत्तम स्थितीत आहे.
- ऐतिहासिक वास्तू: किल्ल्यावर अनेक ऐतिहासिक वास्तू आहेत जसे की मंदिरे, राजवाडे आणि बुरुज.
- नयनरम्य दृश्ये: किल्ल्यावरून आसपासच्या परिसराचे मनोरम दृश्ये दिसतात.
Ajinkyatara fort अजिंक्यतारा किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक मौल्यवान ऐतिहासिक वारसा आहे आणि तो आपण सर्वांनी जपला पाहिजे.
Ajinkyatara fort अजिंक्यतारा किल्ल्यावरील पाहण्याची ठिकाणे :
१. भवानी मंदिर:
हे मंदिर देवी भवानीला समर्पित आहे आणि किल्ल्यावरील सर्वात जुने आणि सर्वात पूजनीय मंदिर मानले जाते. मंदिरात देवीची काळ्या पाषाणातील मूर्ती आहे आणि ती शक्ती आणि पराक्रमाची देवी मानली जाते.
२. हनुमान मंदिर:
हे मंदिर भगवान हनुमानाला समर्पित आहे आणि किल्ल्याच्या एका टोकावर आहे. मंदिरात भगवानाची मोठी मूर्ती आहे आणि ती शक्ती आणि भक्तीचे प्रतीक मानली जाते.
३. तोरण मंडप:
हा एक भव्य प्रवेशद्वार आहे जो किल्ल्याच्या मुख्य प्रवेशद्वाराकडे जातो. मंडप सुंदर नक्काशी आणि शिल्पांनी सजवलेले आहे आणि ते मराठा स्थापत्यकलेचा उत्तम नमुना आहे.
४. राजवाडा:
हा राजवाडा मराठा सम्राटांचे निवासस्थान होता आणि आता तो एक अवशेष आहे. राजवाड्यात अनेक हॉल, खोल्या आणि बाल्कनी आहेत आणि ते मराठा जीवनशैलीची झलक देतात.
५. तलाव:
हा तलाव किल्ल्याच्या आत आहे आणि पाण्याचा मुख्य स्रोत आहे. तलाव पर्यटकांमध्ये लोकप्रिय आहे आणि बोटिंगसाठी आणि पिकनिकसाठी एक उत्तम ठिकाण आहे.
६. बुरुज:
किल्ल्याभोवती अनेक बुरुज आहेत जे किल्ल्याचे संरक्षण करतात. या बुरुजांवरून आसपासच्या परिसराचे मनोरम दृश्ये दिसतात.
७. गुप्त मार्ग:
किल्ल्यात अनेक गुप्त मार्ग आहेत जे किल्ल्याच्या आत आणि बाहेर जाण्यासाठी वापरले जात होते. हे मार्ग पर्यटकांमध्ये लोकप्रिय आहेत आणि ते किल्ल्याच्या इतिहासाची झलक देतात.
८. संग्रहालय:
किल्ल्यावर एक संग्रहालय आहे ज्यात किल्ल्याचा इतिहास आणि त्याच्याशी संबंधित वस्तूंचा समावेश आहे. संग्रहालय पर्यटकांना किल्ल्याबद्दल अधिक जाणून घेण्यासाठी एक उत्तम ठिकाण आहे.
Ajinkyatara fort अजिंक्यतारा किल्ल्यावर कसे पोहोचायचे?
अजिंक्यतारा किल्ला, ज्याला सातारा किल्ला म्हणूनही ओळखले जाते, तो पुणे आणि मुंबई शहरांपासून सहजपणे पोहोचता येण्याजोग्या ठिकाणी आहे.
सार्वजनिक वाहतूक:
- बस: पुणे आणि मुंबई शहरांमधून साताऱ्यासाठी अनेक बसेस आहेत. साताऱ्यातून किल्ल्यासाठी ऑटो रिक्षा किंवा टॅक्सी पकडू शकता.
- ट्रेन: पुणे आणि मुंबई शहरांमधून साताऱ्यासाठी अनेक रेल्वेगाड्या आहेत. साताऱ्या रेल्वे स्टेशनवरून किल्ल्यासाठी ऑटो रिक्षा किंवा टॅक्सी पकडू शकता.
खाजगी वाहन:
- पुणे ते अजिंक्यतारा किल्ला: 110 किमी, 3 तास 30 मिनिटे
- मुंबई ते अजिंक्यतारा किल्ला: 270 किमी, 6 तास
अजिंक्यतारा किल्ल्यावर जाण्यासाठी काही टिपा:
- किल्ल्याला भेट देण्यासाठी सकाळी लवकर किंवा संध्याकाळी उशिरा जाण्याचा सल्ला दिला जातो कारण दिवसा उष्णता जास्त असू शकते.
- किल्ल्यावर चढणे थोडे कठीण असू शकते, त्यामुळे आरामदायी शूज घालणे आवश्यक आहे.
- किल्ल्यावर पुरेसे पाणी आणि हलके पदार्थ घेऊन जा.
- किल्ल्यावर प्लास्टिकचा वापर टाळा.
- किल्ल्याची स्वच्छता राखा आणि प्रदूषण करू नका.
अजिंक्यतारा किल्ला हा एक सुंदर आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे जो निश्चितच भेट देण्यासारखा आहे. मला आशा आहे की हे माहितीपूर्ण आहे!
Ajinkyatara fort
| राहाण्याची सोय : |
| · गडावरील मारुती मंदिरात १५ ते २० जणं राहू शकतात. |
| जेवणाची सोय : |
| · जेवणाची सोय आपली आपण करावी. |
| पाण्याची सोय : |
| · गडावर पाण्याची सोय नाही |
| टीप : |
| · सातार्‍यात २ दिवस राहुन अजिंक्यतारा,सज्जनगड,यवतेश्वर,पाटेश्वर ही ठिकाणे आपण पाहू शकतो. |
