Malhargad Fort मल्हारगड (सोनोरी) किल्ला
मल्हारगड किल्ला आणि सोनोरी गाव: एक संपूर्ण मार्गदर्शक
https://www.youtube.com/watch?v=uirJmIYJnHw&t=21s
मल्हारगड हा महाराष्ट्रातील एक प्रसिद्ध किल्ला आहे जो आपल्या ऐतिहासिक महत्त्व आणि निसर्गाच्या सौंदर्यासाठी प्रसिद्ध आहे. हा किल्ला पेशव्यांच्या काळात बांधण्यात आला होता आणि तो दिवेघाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी एक महत्त्वपूर्ण स्थान होता. किल्ल्याच्या पायथ्याला असलेले सोनोरी गाव पानसे कुटुंबाचे ऐतिहासिक वारसा आहे.
मल्हारगड हा केवळ एक किल्ला नाही, तर तो एक अनुभव आहे. इतिहास, निसर्ग आणि साहस यांचे अद्भुत संगमस्थान. पण मल्हारगडावर जाण्यापूर्वी तुम्हाला काही गोष्टींची काळजी घ्यावी लागेल.
मल्हारगडावर जाण्याचा अनुभव हा तुमच्यासाठी एक अविस्मरणीय अनुभव ठरेल. निसर्गाच्या सानिध्यात, इतिहासाच्या साक्षीदार होऊन तुम्हाला एक वेगळा आनंद मिळेल. पण यासाठी तुम्हाला थोडीशी मेहनत करावी लागेल आणि काही गोष्टींची काळजी घ्यावी लागेल.
Malhargad Fort मल्हारगड किल्ला:
- ऊंची: 3100 फूट (सुमारे 945 मीटर)
- प्रकार: गिरीदुर्ग (डोंगरावरील किल्ला)
- डोंगररांग: भुलेश्वर श्रेणी
- जिल्हा: पुणे
- श्रेणी: मध्यम (अधिक आव्हानपूर्ण पण अनुभवी ट्रेकरसाठी योग्य)
- किल्ल्याची रचना: मल्हारगड हा साधारण त्रिकोणी आकाराचा असून आतील बालेकिल्ल्याला चौकोनी आकाराचा तट आहे.
- मंदिरे: किल्ल्यात खंडोबा मंदिर आणि महादेव मंदिर आहेत. खंडोबा मंदिरामुळेच या गडाला मल्हारगड हे नाव पडले असावे.
- विहिरी आणि तळे: किल्ल्यात अनेक विहिरी आणि एक तळे आहे. हे तळे पावसाळ्यात आणि हिवाळ्यात पाण्याने भरलेले असते.
- बुरुज आणि दरवाजे: किल्ल्यात अनेक बुरुज आणि दरवाजे आहेत.
- तळघर: किल्ल्यात एक तळघर आहे जे पाहण्यासारखे आहे.
सोनोरी गाव:
- पानसे वाडा: सोनोरी गावात पानसे कुटुंबाचा एक भव्य वाडा आहे. हा वाडा पेशव्यांचे तोफखान्याचे प्रमुख सरदार कृष्णराव माधवराव पानसे यांनी बांधला होता.
- लक्ष्मी-नारायण मंदिर: वाड्यात लक्ष्मी-नारायणाचे एक सुंदर मंदिर आहे. या मंदिरात संगमरवरात कोरलेली लक्ष्मी-नारायणाची मुर्ती आहे.
- मुरलीधराचे मंदिर: सोनोरी गावात मुरलीधराचे एक मंदिर आहे. या मंदिरात काळ्या पाषाणातील श्रीकृष्णाची अत्यंत सुंदर मूर्ती आहे.
Malhargad Fort मल्हारगडबद्दल थोडक्यात:
- मराठ्यांचा शेवटचा किल्ला: मल्हारगड हा मराठ्यांनी बांधलेला शेवटचा किल्ला म्हणून ओळखला जातो. त्याची निर्मिती 18 व्या शतकात झाली होती.
- सोनोरी गाव: किल्ल्याच्या पायथ्याला असलेल्या सोनोरी गावामुळे याला सोनोरी किल्ला असेही म्हणतात.
- ऐतिहासिक महत्त्व: दिवेघाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी या किल्ल्याची निर्मिती करण्यात आली होती.
- आकार: किल्ला साधारण त्रिकोणी आकाराचा असून आतील बालेकिल्ला चौकोनी आहे.
- विशिष्टता: किल्ल्यावर खंडोबा मंदिर, महादेव मंदिर आणि दोन विहिरी आहेत.
- अन्य नावे: तरुणगड (कारण मराठ्यांच्या काळातील नवीन किल्ला)
मल्हारगड किल्ल्याचा इतिहास:
मल्हारगड किल्ला हा फक्त एक भौतिक संरचना नसून, महाराष्ट्राच्या इतिहासात एक महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावणारा गड आहे. पेशव्यांच्या काळात बांधलेला हा किल्ला, मराठ्यांच्या साम्राज्याच्या शौर्य आणि सामर्थ्याचे प्रतीक आहे.
- पानसे कुटुंबाचे योगदान: मल्हारगडाच्या बांधणीत पानसे कुटुंबाचे महत्त्वपूर्ण योगदान होते. पेशव्यांचे तोफखान्याचे प्रमुख असलेले पानसे यांनी या किल्ल्याची रचना केली होती. त्यांच्या या कार्यामुळे मल्हारगड हा केवळ एक किल्ला न राहता, पानसे कुटुंबाचे ऐतिहासिक वारसाही बनला.
- दिवेघाटाचे रक्षण: मल्हारगडाची निर्मिती दिवेघाटाच्या रक्षणासाठी करण्यात आली होती. दिवेघाट हा पुणे आणि सासवड दरम्यानचा एक महत्त्वपूर्ण मार्ग होता. या मार्गावर नियंत्रण ठेवणे म्हणजे शत्रूंच्या हालचालींवर लक्ष ठेवणे होय. मल्हारगड या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण स्थान होता.
- पेशव्यांची भेट: इतिहास साक्षीदार आहे की थोरले माधवराव पेशवे यांनी स्वतः या किल्ल्याला भेट दिली होती. याचा अर्थ मल्हारगड हा केवळ एक सामान्य किल्ला नसून, पेशव्यांच्या दृष्टीने एक महत्त्वपूर्ण ठिकाण होता.
- स्वातंत्र्य लढ्यातील भूमिका: इंग्रजांविरुद्धच्या लढाईतही मल्हारगडाने महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावली. उमाजी नाईक आणि वासुदेव बळवंत फडके यांसारख्या स्वातंत्र्यसैनिकांनी या किल्ल्याचा आश्रय घेतला होता. याचा अर्थ मल्हारगड हा केवळ एक शौर्यकथा नसून, स्वातंत्र्य संग्रामाचा एक भाग होता.
Malhargad Fort मल्हारगड काय सांगतो?
मल्हारगड हा केवळ एक भौतिक संरचना नसून, तो आपल्याला इतिहासातून अनेक गोष्टी शिकवतो. तो आपल्याला शौर्य, सामर्थ्य, धैर्य आणि स्वातंत्र्यासाठीच्या लढ्याचे महत्त्व शिकवतो. मल्हारगड हे आपल्या पूर्वजांचे वारसा आहे आणि त्याचा आपल्याला अभिमान वाटतो.
Malhargad Fort मल्हारगडावर जाण्याचे मार्ग:
मल्हारगडावर मुख्यतः दोन मार्गानी जाऊ शकतो:
- सासवड मार्ग:
- सासवड: पुणेहून सासवडला एसटी बस किंवा खासगी वाहनाने जाऊ शकता.
- सोनोरी: सासवडहून सोनोरी गावासाठी एसटी बस उपलब्ध आहे. सोनोरी गावातून मल्हारगड स्पष्ट दिसतो.
- पायथ्यापर्यंत: सोनोरी गावातून कच्ची रस्ता चालून किंवा वाहनाने किल्ल्याच्या पायथ्यापर्यंत जाऊ शकता.
- ट्रेक: पायथ्यापासून मल्हारगडावर जाण्यासाठी अर्धा तासांचा ट्रेक आहे. ट्रेकिंगचा मार्ग सोपा असून, नवे ट्रेकर देखील सहज या मार्गाने जाऊ शकतात.
- मुख्य प्रवेशद्वार: ट्रेकिंगचा मार्ग आपल्याला किल्ल्याच्या मुख्य प्रवेशद्वारापर्यंत नेतो.
- झेंडेवाडी मार्ग:
- झेंडेवाडी: पुणेहून सासवडला जात असताना दिवेघाट संपल्यावर झेंडेवाडीचा फाटा लागतो.
- खिंड: झेंडेवाडी गावातून एका खिंडीतून जाता येते. या खिंडीतून जात असताना मल्हारगड स्पष्ट दिसतो.
- ट्रेक: खिंडीतून मल्हारगडावर जाण्यासाठी अर्धा तासांचा ट्रेक आहे. हा मार्ग थोडा आव्हानात्मक असू शकतो.
- चोर दरवाजा: झेंडेवाडी मार्ग आपल्याला किल्ल्याच्या चोर दरवाजापर्यंत नेतो.
कोणता मार्ग निवडावा?
दोन्ही मार्ग मल्हारगडावर जाण्यासाठी चांगले आहेत. तुम्ही तुमच्या अनुभवाच्या पातळीनुसार आणि वेळेनुसार कोणताही मार्ग निवडू शकता. जर तुम्ही नवा ट्रेकर असाल तर सोनोरी मार्ग अधिक सोपा आहे. जर तुम्हाला थोडे आव्हान घ्यायचे असेल तर झेंडेवाडी मार्ग निवडू शकता.
Malhargad Fort मल्हारगड किल्ल्याबद्दल काही अतिरिक्त माहिती:
- किल्ल्याची निर्मिती: मल्हारगड या किल्ल्याची निर्मिती पेशव्यांच्या काळामध्ये भीमराव पानसे व कृष्णराव पानसे यांच्या मार्फत केली होती. या दुर्गाची निर्मिती दिवेघाटावर नजर ठेवण्यासाठी करण्यात आली होती.
- किल्ल्याची वैशिष्ट्ये: मल्हारगड किल्ला आपल्या दुहेरी तटबंदीसाठी प्रसिद्ध आहे. या किल्ल्यावर खंडोबा मंदिर, महादेव मंदिर आणि दोन विहिरी आहेत.
- किल्ल्याचे ऐतिहासिक महत्त्व: मल्हारगड किल्ला इंग्रजांविरुद्धच्या लढाईत महत्त्वाची भूमिका बजावला होता. उमाजी नाईक आणि वासुदेव बळवंत फडके यांनी या गडाचा आश्रय घेतला होता.
- किल्ल्यावर जाण्याचा सर्वोत्तम काळ: मल्हारगड किल्ला पाहण्याचा सर्वोत्तम काळ हा हिवाळा आहे. या काळात हवामान सुखकर असते आणि आपण किल्ल्याचा आनंद घेऊ शकता.
आपण काय शिकू शकतो?
- इतिहास: मल्हारगडचा इतिहास आपल्याला पेशव्यांच्या काळातील राजकीय आणि सामाजिक परिस्थितीबद्दल माहिती देतो.
- वास्तुशिल्प: मल्हारगडाची वास्तुशिल्प आपल्याला त्या काळातील किल्ले बांधण्याच्या तंत्रज्ञानाबद्दल माहिती देतो.
- सैन्यशास्त्र: मल्हारगडाची रचना पाहून आपण त्या काळातील सैन्यशास्त्राबद्दल माहिती मिळवू शकतो.
- स्वातंत्र्य लढा: मल्हारगडाचा इतिहास आपल्याला स्वातंत्र्य लढ्यातील महत्त्वपूर्ण घटनांबद्दल माहिती देतो.
Malhargad Fort मल्हारगड किल्ला आणि सोनोरी गाव पाहण्यासाठी काय करावे:
- इतिहास वाचा: मल्हारगड किल्ल्याचा आणि सोनोरी गावाचा इतिहास वाचून आपण या ठिकाणांबद्दल अधिक माहिती मिळवू शकता.
- स्थानिकांशी बोलू: स्थानिक लोकांशी बोलून आपण या ठिकाणांबद्दल अधिक माहिती मिळवू शकता.
- फोटो काढा: किल्ल्याचे आणि गावाचे फोटो काढून आपण आपल्या प्रवासाची आठवण कायम ठेवू शकता.
निष्कर्ष:
मल्हारगड किल्ला आणि सोनोरी गाव हे महाराष्ट्रातील दोन अत्यंत सुंदर आणि ऐतिहासिक ठिकाणे आहेत. या ठिकाणांना भेट देऊन आपण आपल्या इतिहासाशी जोडले जाऊ शकता आणि आपल्याला एक अविस्मरणीय अनुभव मिळू शकतो.
मल्हारगड हा केवळ एक किल्ला नसून, तो आपल्या इतिहासाचा एक अविभाज्य भाग आहे. तो आपल्याला आपल्या पूर्वजांच्या शौर्य आणि सामर्थ्याची आठवण करून देतो. मल्हारगडाला भेट देणे म्हणजे आपल्या इतिहासाशी जोडले जाणे होय.
Malhargad Fort
- मल्हारगड: एक दिवसाचा ट्रेकिंगचा आनंद:
- सासवड मार्ग: सोनोरी गावातून सुमारे 15 मिनिटांच्या सोप्या ट्रेकनंतर आपण मल्हारगडाच्या शिखरावर पोहोचू शकतो.
- झेंडेवाडी मार्ग: झेंडेवाडी फाट्यापासून सुमारे 90 मिनिटांच्या थोड्या आव्हानात्मक ट्रेकनंतर आपण किल्ल्याच्या शिखरावर पोहोचू शकतो.
- किल्ल्यावर जाण्यासाठी काय घ्यावे: पाणी, नाश्ता, योग्य कपडे, जूते, कॅमेरा आणि मोबाईल.
- किल्ल्यावरील पहाण्याची ठिकाणे: खंडोबा मंदिर, महादेव मंदिर, तळघर, बुरुज इ.
- किल्ल्याचा इतिहास: पेशव्यांच्या काळात बांधलेला हा किल्ला दिवेघाटावर लक्ष ठेवण्यासाठी बांधण्यात आला होता.
- सुरक्षा: किल्ल्यावर जाताना काळजी घ्यावी आणि पर्यावरणाची काळजी घ्यावी.
मल्हारगड: निसर्गाच्या सानिध्यात एक रात्र
मल्हारगड हा केवळ एक किल्ला नाही, तर तो एक अनुभव आहे. इतिहास, निसर्ग आणि साहस यांचे अद्भुत संगमस्थान. पण मल्हारगडावर जाण्यापूर्वी तुम्हाला काही गोष्टींची काळजी घ्यावी लागेल. त्यापैकी एक महत्वाची गोष्ट म्हणजे राहाण्याची आणि जेवणाची सोय.
Malhargad Fort राहाण्याची सोय
- किल्ल्यावर: किल्ल्यावर फक्त महादेवाच्या मंदिरातच मर्यादित जागा आहे. तेथे 5-6 जण बसत असतील तर दाटीवाटीची स्थिती असू शकते.
- सोनोरी किंवा झेंडेवाडी: किल्ल्याच्या पायथ्याला असलेल्या सोनोरी किंवा झेंडेवाडी गावात शाळेच्या आवारात किंवा स्थानिकांच्या घरात राहण्याची सोय शोधू शकता.
- तंबू: जर तुम्हाला निसर्गाच्या सानिध्यात राहण्याची इच्छा असेल तर तुम्ही स्वतःचा तंबू घेऊन जाऊ शकता.
जेवणाची सोय
- स्वयंपाक: किल्ल्यावर स्वतःचे जेवण करण्याची सोय करावी लागेल.
- सासवड: सासवड येथे जेवणाची विविध हॉटेल्स उपलब्ध आहेत.
- पिकनिक: तुम्ही पिकनिक बास्केट घेऊन जाऊ शकता.
पाण्याची सोय
- किल्ल्यावर पाणी नाही: किल्ल्यावर पिण्यायोग्य पाणी उपलब्ध नाही. म्हणून पुरेसे पाणी आपल्यासोबत घेऊन जाणे आवश्यक आहे.
इतर काळजी घ्यावी
- मोबाइल नेटवर्क: किल्ल्यावर मोबाइल नेटवर्क कमी असू शकते.
- प्रथमोपचार किट: कोणत्याही अपघाताच्या वेळी प्रथमोपचार किट घेऊन जाणे आवश्यक आहे.
- कचरा: किल्ल्यावर कचरा टाकू नका.
- पर्यावरण: पर्यावरणाची काळजी घ्या.
किल्ल्यावर जाण्याची मजा:
- निसर्गाचा आनंद: किल्ल्यावरून पसरलेले सुंदर दृश्य, हिरवेगार निसर्ग आणि ताजी हवा तुम्हाला नक्कीच आवडेल.
- ऐतिहासिक वास्तू: किल्ल्यातील जुनी वास्तू, दरवाजे, बुरुज यांचे निरीक्षण करणे ही एक वेगळीच अनुभूती आहे.
- ट्रेकिंगचा थरार: किल्ल्यावर पोहोचण्यासाठी थोडीशी मेहनत करावी लागते, पण त्याचा आनंद नक्कीच आपल्याला मिळेल.
Malhargad Fort