Tikona Fort तिकोना किल्ल्याचा भव्य डोलारा – एखाद्या 3 त्रिकोणाच्या शिखरावर!
या दुर्गा बद्दल माहिती एका वेगळ्या अंगाने:
- उंची: अंदाजे ३५०० फूट ( समुद्रसपाटीपासून ) – जणू काय आकाशाचा स्पर्श करणारी भव्य तळटीच!
- प्रकार: गिरीदुर्ग – म्हणजेच डोंगराच्या वक्षस्थलीवर कोरलेला भव्य किल्ला, जणू काय एखाद्या रक्षक तटावरची अढळ बांधणी!
- डोंगररांग: सह्याद्रीच्या हिरवळ रांगेचा मुकुटमणी!
- जिल्हा: पुणे – मराठेशाहीचा गौरवशाली परिसर!
- श्रेणी: मध्यम – साहसी मनांना आव्हान देणारी आणि थोडा वेळ घालवून जिंकण्यासारखी चढाई!
या माहितीमध्ये किल्ल्याची उंची फूटमध्ये दिली आहे (३८५० ऐवजी ३५००). तसेच किल्ल्याच्या प्रकाराबरोबरच त्याचे वैशिष्ट्यपूर्ण स्थान आणि ऐतिहासिक महत्त्व अधोरेखित केले आहे.
Tikona Fort
तिकोना किल्ला: पश्चिम घाटातला एक अज्ञात रत्न
मुंबई-पुणे महामार्गावरून प्रवास करताना आपण लोहगड आणि विसापूर या किल्ल्यांचे दर्शन अवश्य घेतो. मात्र, या प्रसिद्ध किल्ल्यांच्या मागे, पवन मावळच्या हिरव्या पडद्यात दडलेला एक अद्भुत किल्ला आहे, तो म्हणजे तिकोना किल्ला.
एक अनोखी भौगोलिक स्थिती:
- लोहगड आणि विसापूरचा मागचा भाग: तिकोना किल्ला, लोहगड आणि विसापूर या किल्ल्यांच्या मागच्या बाजूस असल्याने तो सहज नजरेस पडत नाही. मात्र, द्रुतगती महामार्गावरून आपण त्याचे दर्शन घेऊ शकतो.
- कार्ले, भाजे, बेडसे आणि इतर लेण्यांचा रक्षक: बोरघाट चढून गेल्यावर आपल्याला कार्ले, भाजे, बेडसे, भंडारा आणि शेलारवाडी या प्राचीन लेण्यांची भेट होते. या लेण्यांच्या संरक्षणासाठी लोहगड, विसापूर, तुंग आणि तिकोना हे किल्ले उभारण्यात आले होते.
- प्राचीन व्यापार मार्गांचा पहारा: या परिसरात अनेक प्राचीन घाटवाटा होत्या ज्यामुळे बंदरांना घाटमाथ्याशी जोडण्यात येत होते. या व्यापार मार्गांवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी या किल्ल्यांची निर्मिती केली होती.
ऐतिहासिक महत्त्व:
- बौद्ध काळातील वास्तू: या परिसरातील लेणी बौद्ध आणि हिनयान पद्धतीची असल्याने अंदाजे ८०० ते १००० या काळात या किल्ल्यांची निर्मिती झाली असावी.
- विविध राजांच्या हाती गेला: तिकोना किल्ला इतिहासात अनेकदा वेगवेगळ्या राजांच्या हाती गेला. निजामशाही, शिवराय आणि इतर अनेक राजांनी या किल्ल्यावर आपले अधिपत्य गाजवले.
तिकोना किल्ला का भेट द्यावी?
- अतिशय मनोरम दृश्य: किल्ल्यावरून पश्चिम घाटाची हिरवीगार पायऱ्या, पवन तळे आणि आसपासचे इतर किल्ले यांचे अद्भुत दृश्य आपल्याला पाहायला मिळते.
- ऐतिहासिक महत्त्व: किल्ल्याचा समृद्ध इतिहास आणि त्याची भौगोलिक स्थिती आपल्याला आकर्षित करते.
- एक साहसी अनुभव: किल्ल्यावर पोहोचण्यासाठी थोडीशी चढाई करावी लागते, जी आपल्याला एक साहसी अनुभव देते.
तिकोना किल्ला हा पश्चिम घाटातला एक अज्ञात हिरा आहे. जर तुम्ही इतिहास, निसर्ग आणि साहस यांच्या प्रेमी असाल तर तिकोना किल्ला तुमच्यासाठी एक उत्तम पर्यटन स्थळ ठरू शकतो.
नोट: किल्ल्यावर जाण्यापूर्वी स्थानिक लोकांकडून माहिती घेणे आवश्यक आहे.
अन्य माहिती:
- किल्ल्याचा त्रिकोणी आकार त्याचे सर्वात वैशिष्ट्यपूर्ण लक्षण आहे.
- किल्ल्यावर तुळजाई देवीचे मंदिर आहे.
- किल्ल्यावरून पवना तळे, तुंग, लोहगड आणि विसापूर किल्ल्यांचे मनमोहक दृश्य दिसते.
तुम्हाला कोणत्या इतर किल्ल्यांबद्दल माहिती हवी आहे?
Tikona Fort
तिकोना किल्ल्याचा इतिहास: एक सखोल विश्लेषण
तिकोना किल्ला हा महाराष्ट्रातील एक ऐतिहासिक ठिकाण असून त्याचा इतिहास खूपच समृद्ध आहे. इतिहास आणखी सखोलपणे समजून घेऊया:
निजामशाही च्या काळात:
- मलिक अहमद नावाचा निजामशाहाचा ताबा: 1585 च्या सुमारास मलिक अहमद निजामशाहाने हा किल्ला जिंकून निजामशाहीत सामील केला. या काळात किल्ल्याचा वापर मुख्यतः संरक्षणासाठी होत असावा.
आपल्या शिवरायांच्या काळात:
- स्वराज्यात सामील: 1657 मध्ये शिवरायांनी कोकण जिंकताना हा किल्ला आपल्या स्वराज्यात सामील केला.
- पवन मावळावरील देखरेख: किल्ल्याचा उपयोग संपूर्ण पवन मावळावर देखरेख ठेवण्यासाठी होत असे.
- नेताजी पालकर: 1660 मध्ये या भागाच्या सुरक्षिततेसाठी नेताजी पालकर यांची नियुक्ती झाली.
- पुरंदरचा तह: 1665 च्या पुरंदरच्या तहानुसार हा किल्ला काही काळ शत्रूंच्या ताब्यात गेला.
संभाजी राजे आणि अकबर:
- संभाजी आणि अकबरची भेट: 1682 मध्ये संभाजी राजे आणि मुगल बादशाह अकबर यांची भेट तिकोना किल्ल्यावर झाली.
- अकबरचा निवास: अकबर काही काळ या किल्ल्यावर राहिला मात्र येथील हवामान त्याला मानवले नाही.
इंग्रजांच्या काळात:
- इंग्रज-मराठा युद्ध: 1818 मध्ये इंग्रज आणि मराठे यांच्यात झालेल्या युद्धात किल्ल्याचे बरेच नुकसान झाले.
किल्ल्याची सध्याची स्थिती:
- पडझड: आजमितीस किल्ल्याची मोठ्या प्रमाणावर पडझड झाली आहे.
Tikona Fort
इतिहासातील महत्त्व:
- रणनीतिक महत्त्व: किल्ल्याची भौगोलिक स्थिती अतिशय रणनीतिक होती. त्यामुळे अनेक राजांनी या किल्ल्यावर ताबा मिळवण्यासाठी प्रयत्न केले.
- सांस्कृतिक महत्त्व: किल्ला हा फक्त एक संरचना नसून त्याच्याशी अनेक ऐतिहासिक घटना आणि व्यक्तिमत्त्वे जोडली गेली आहेत.
निष्कर्ष:
तिकोना किल्ला हा महाराष्ट्राच्या इतिहासातील एक महत्वपूर्ण अध्याय आहे. या किल्ल्याचा इतिहास आपल्याला मराठा साम्राज्याच्या उदयापासून ते ब्रिटिश राजवटीपर्यंतच्या काळातील राजकीय घडामोडींची झलक दाखवतो.
अधिक माहितीसाठी आपण काय करू शकता:
- ऐतिहासिक दस्तऐवजे: किल्ल्याच्या इतिहासाबद्दल अधिक माहिती मिळवण्यासाठी आपण ऐतिहासिक दस्तऐवजे, पुस्तके आणि शोध इंजिनचा वापर करू शकता.
- स्थानिक लोकांशी संवाद: किल्ल्याच्या परिसरात राहणाऱ्या स्थानिक लोकांकडून आपल्याला किल्ल्याच्या इतिहासाबद्दल अनेक रोचक गोष्टी ऐकू येऊ शकतात.
- पुरातत्व विभाग: आपण पुरातत्व विभागाशी संपर्क साधून किल्ल्याच्या संवर्धनाबाबत माहिती घेऊ शकता.
आपल्याला या किल्ल्याबद्दल आणखी काही जाणून घ्यायचे असेल तर मला विचारा.
तुम्हाला खालील प्रश्नांची उत्तरे शोधायला आवडतील का?
-
Tikona Fort
तिकोना किल्ल्याविषयीच्या तुमच्या प्रश्नांची उत्तरे
तिकोना किल्ल्याची वास्तुशिल्प कशी आहे?
तिकोना किल्ला हा आपल्या त्रिकोणी आकारामुळे प्रसिद्ध आहे. त्याच्या बांधकामात प्राचीन काळातील दगडी वास्तुशिल्पाचा वापर करण्यात आला आहे. किल्ल्याच्या बांधकामात मोठमोठे दगड एकमेकांवर ठेवून मजबूत तटबंदी उभारण्यात आली आहे. या तटबंदींवरून शत्रूंच्या हालचालींवर लक्ष ठेवण्याची व्यवस्था होती. किल्ल्याच्या आतल्या भागात पाण्याची टाकी, धान्य साठवण्याची जागा, आणि सैनिकांच्या निवासासाठीची ठिकाणे होती.
किल्ल्यावरील कोणते विशेष प्रकारचे शिलालेख किंवा कोरीव काम आहे?
सध्या तरी तिकोना किल्ल्यावर कोणतेही मोठे शिलालेख किंवा कोरीव काम सापडलेले नाही. याचे कारण असे असू शकते की कालांतराने झालेल्या नैसर्गिक आपत्ती आणि मानवी हस्तक्षेपामुळे हे शिलालेख नष्ट झाले असतील. मात्र, किल्ल्याच्या काही भागात छोटे-छोटे चिन्ह किंवा कोरीव काम दिसून येते, जे त्या काळातील लोकांच्या कलात्मकतेचे दर्शन देते.
किल्ल्याच्या आसपास कोणते इतर ऐतिहासिक स्थळे आहेत?
तिकोना किल्ला पश्चिम घाटात असल्याने त्याच्या आसपास अनेक ऐतिहासिक स्थळे आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख स्थळे म्हणजे:
- लोहगड: तिकोना किल्ल्याच्या जवळच असलेला लोहगड हा एक प्रसिद्ध किल्ला आहे.
- विसापूर: लोहगडासारखाच विसापूर हाही एक महत्त्वाचा किल्ला आहे.
- कार्ले लेणी: या लेण्यांमध्ये बौद्ध काळातील अनेक शिल्पे आहेत.
- भाजे लेणी: कार्ले लेण्यांसारख्याच भाजे लेण्यांमध्येही बौद्ध काळातील अनेक शिल्पे आहेत.
किल्ल्याचे नाव तिकोना का पडले असेल?
किल्ल्याचा आकार त्रिकोणी असल्यामुळे त्याला तिकोना हे नाव पडले असावे. किल्ल्याचा हा त्रिकोणी आकार त्याला इतर किल्ल्यांपेक्षा वेगळे बनवतो आणि त्याची रचनात्मक दृष्ट्या मजबूत बनवतो.
अतिरिक्त माहिती:
- तिकोना किल्ला हा पवन मावळातील एक प्रमुख ट्रेकिंग डेस्टिनेशन आहे.
- किल्ल्यावरून पश्चिम घाटाची हिरवीगार पायऱ्या, पवन तळे आणि आसपासचे इतर किल्ले यांचे अद्भुत दृश्य आपल्याला पाहायला मिळते.
- किल्ल्यावर तुळजाई देवीचे मंदिर आहे.
आशा आहे की ही माहिती तुम्हाला उपयुक्त ठरेल.
तिकोना किल्ला हा एक छोटासा पण रमणीय किल्ला आहे. तुम्ही एक तासात सहज सर्वत्र फिरून येऊ शकता. किल्ल्यात पाण्याची टाकी, गुहा, तटबंदी आणि महादेवाचे मंदिर आहे. किल्ल्यावरून तुम्हाला पवना तळे, तुंग, लोहगड आणि इतर अनेक डोंगरांचे सुंदर दृश्य दिसते.
Tikona Fort
तिकोना किल्ल्यावर जाण्याचे मार्ग: एक सविस्तर मार्गदर्शक
तिकोना किल्ला हा पश्चिम घाटातला एक सुंदर आणि ऐतिहासिक किल्ला आहे. या किल्ल्यावर जाण्यासाठी तुम्हाला अनेक मार्ग उपलब्ध आहेत. कोणता मार्ग निवडायचा हे तुमच्या सुरुवातीच्या बिंदू आणि पसंतीनुसार ठरवू शकता.
1. बेडसे लेण्यांच्या मार्गातून:
- कसे जायचे: बेडसे लेणी पाहून तिकोनापेठ गावात जाऊ शकता.
- काय पाहण्यास मिळेल: या मार्गावर बेडसे लेण्यांची भेट घेता येते.
- कठीणता: मध्यम, थोडीशी चढाई करावी लागते.
2. तुंग किल्ल्याच्या मार्गातून:
- कसे जायचे: तुंग किल्ला पाहून तुंगवाडीत उतरून, केवरे आणि ब्राम्हणोली गावातून तिकोनापेठला जाऊ शकता.
- काय पाहण्यास मिळेल: तुंग किल्ला आणि आसपासचे दृश्य.
- कठीणता: मध्यम, तुंग किल्ल्याची चढाई आणि नंतर तिकोनापेठ पर्यंतचे अंतर.
3. तिकोनापेठ मार्गातून:
Tikona Fort
- कसे जायचे: कामशेत स्टेशनवरून काळे कॉलनी आणि तिकोनापेठला जाणारी बस किंवा जीप पकडावी.
- काय पाहण्यास मिळेल: सरळ किल्ल्यावर जाऊ शकता.
- कठीणता: सोपा, कमी चढाई.
परेल बस स्टँड पासून सकाळी 6:00 वाजता सुटणारी परेल – तिकोनापेठ ही बस 11:00 वाजता तिकोनापेठ गावात पोहोचते.
कोणता मार्ग निवडावा?
- वेळ: तुमच्याकडे किती वेळ आहे यावरून मार्ग निवडा.
- शारीरिक क्षमता: जर तुम्ही अनुभवी ट्रेकर असाल तर तुंग किंवा बेडसे लेण्यांच्या मार्गातून जाऊ शकता. नवशिक्यांसाठी तिकोनापेठ मार्ग अधिक सोपा आहे.
- इतर पाहण्याची ठिकाणे: जर तुम्ही इतर ठिकाणे पाहण्याचा विचार करत असाल तर त्यानुसार मार्ग निवडा.
महत्वाची माहिती:
- पाणी: पुरेसे पाणी घेऊन जाणे आवश्यक आहे.
- खाणे: थोडेसे खाण्याचे पदार्थ घेऊन जाणे चांगले.
- जूते: चांगले ट्रेकिंग शूज घालावेत.
- मोबाइल: आपल्यासोबत मोबाइल फोन ठेवावा.
- स्थानिकांची मदत: जर तुम्हाला मार्ग सापडत नसेल तर स्थानिक लोकांची मदत घ्यावी.
नोट: वर दिलेली माहिती फक्त मार्गदर्शनासाठी आहे. कोणताही मार्ग निवडण्यापूर्वी, तुम्ही स्थानिक अधिकाऱ्यांकडून नवीनतम माहिती घ्यावी.
Tikona Fort
तिकोना किल्ल्यावरील सोयी-सुविधा
तिकोना किल्ला हा निसर्गाच्या सानिध्यात असलेला एक किल्ला असल्याने येथील सोयी-सुविधा मर्यादित आहेत.
राहण्याची सोय:
- गुहा: पावसाळ्याच्या काळात सोडता इतर वेळी किल्ल्यातील गुहेत 10 ते 15 जण सहज राहू शकतात.
- काळजी: पावसाळ्यात गुहेत पाणी शिरण्याची शक्यता असते, त्यामुळे या ऋतूत गुहेत राहणे टाळावे.
जेवणाची सोय:
- स्वयंपाक: किल्ल्यावर जेवणाची कोणतीही व्यवस्था नाही. त्यामुळे स्वतःचे जेवण घेऊन जाणे आवश्यक आहे किंवा स्वयंपाक करावा लागेल.
- पाणी: पाणी उकळून पिणे आवश्यक आहे.
पाण्याची सोय:
- पाण्याची टाकी: किल्ल्यावर बारमाही पाण्याची टाकी उपलब्ध आहे.
- पाणी शुद्ध करणे: पाणी शुद्ध करूनच पिणे आवश्यक आहे.
वेळ:
- किल्ल्यावर पोहोचण्याचा वेळ: पायथ्यापासून किल्ल्यावर पोहोचण्यासाठी साधारणतः पाऊण ते एक तास लागतो.
अतिरिक्त माहिती:
- एक दिवसाचा प्रवास: स्वतःचे वाहन असल्यास मुंबई किंवा पुणेहून एकाच दिवसात तुंग आणि तिकोना हे दोन्ही किल्ले पाहता येतात.
- मार्गदर्शन: किल्ल्याची अधिक माहिती साठी ऑनलाइन उपलब्ध असलेल्या साइट्सचा वापर करा.
काही महत्त्वाच्या गोष्टी:
- कचरा व्यवस्थापन: किल्ल्यावर कचरा टाकू नये, तो स्वतःसोबत परत घेऊन जावा.
- निसर्ग संरक्षण: किल्ल्याच्या निसर्गाचे संरक्षण करणे आपली जबाबदारी आहे.
- सुरक्षा: किल्ल्यावर जाताना योग्य कपडे आणि जूते घालावेत.
नोट: किल्ल्यावर जाण्यापूर्वी स्थानिक लोकांकडून माहिती घेणे आवश्यक आहे.
तुमचे ट्रेकिंग सुखकर होवो!